حاکمیت دیجیتال چیست و چرا؟

علی سعد، مدیر اندیشکده حاکمیت شریف در یادداشتی که در اختیار ICTNN قرار داده است، گفت: بررسی ادبیات این حوزه نشان می دهد که درک واحدی از این مفهوم در ذهن تصمیم گیرندگان سیاسی کشورهای مختلف وجود ندارد. این عدم انطباق منجر به رویکردهای متفاوتی برای اجرای آن شده است. شدت و ضعف اجرای سیاست ها و از سوی دیگر، عدم جامعیت در اتخاذ این سیاست ها می تواند منجر به مشکلاتی در اکوسیستم دیجیتال شود.

در سال 2024 و پس از بیش از یک دهه تلاش برای به دست آوردن حاکمیت دیجیتال برای نهادهای مدنی، دولت ها و کاربران اینترنت، این مفهوم نسبتاً بیشتر شناخته شده و مقالات علمی مختلفی در مورد آن نوشته شده است. یکی از اولین تلاش‌های رسمی در این زمینه در سال 2014 در فرانسه انجام شد، زمانی که شورای ملی دیجیتال در گزارش خود پیشنهاد کرد که حاکمیت دیجیتال نقش مهمی در حکمرانی ملی دارد. این سؤال زمانی مطرح شد که اخیراً به تأثیر فزاینده GAFA، یعنی گوگل، اپل، فیس بوک و آمازون در اقتصاد ملی کشورها توجه کردیم.

رویه پلتفرم های آنلاین بسیار بزرگ در سال های اخیر ارائه خدمات با کیفیت به کاربران در ازای اطلاعات شخصی آنها بوده است. اما هیچ یک از کاربران یا دولت ها نمی دانستند که این اطلاعات چگونه و به چه قیمتی فروخته شده و یا برای چه هدفی استفاده شده است.

افشاگری اسنودن، شوک جدی برای اروپا

افشای اسناد طبقه بندی شده آمریکایی توسط ادوارد اسنودن نقطه عطفی در تلاش این کشورها برای حاکمیت دیجیتالی بود. زمزمه ها و شایعاتی که پیش از این احتمالات را مطرح کرده بود، با افشای اسناد اسنودن، رنگ واقعیت به خود گرفت و اهمیت پیگیری حاکمیت دیجیتال را نشان داد.

مهم‌تر از همه، اروپایی‌ها از این منظر نگران عدم تعامل خود با شرکت‌های آمریکایی بودند و سعی داشتند رویکرد خود را به حاکمیت دیجیتال به روز کنند.

استونی اولین کشور در جهان بود که یک “سفارت داده” در لوکزامبورگ تأسیس کرد، جایی که تمام داده های ملی را در سرورهای خود ذخیره می کرد. این امر هم الزامات ذخیره سازی داده ها و هم الزامات حاکمیت دیجیتال را برآورده می کند و از ذخیره سازی آنها در سیستم عامل های ایالات متحده جلوگیری می کند.

اولین اقدامات تلافی جویانه اروپا و بازنگری در قرارداد اطلاعات بندر امن

قرارداد بندرامان نمونه کاملی از مداخله در حقوق حاکمیتی در دوران اعتماد متقابل و قبل از افشای اسنودن بود که پایه‌های یک سیستم انتقال داده‌های قانونی و حفاظت از حریم خصوصی بین اروپا و ایالات متحده را از سال 2000 ایجاد کرد. برای محافظت از شرکت ها در برابر افشای تصادفی اطلاعات، که امکان انتقال اطلاعات از اروپا به ایالات متحده را فراهم می کرد، منعقد شد. اما در سال 2015 این توافق توسط دادگاه اروپا متوقف شد و در سال 2016 نسخه اصلاح شده آن در راستای دستورالعمل حریم خصوصی اروپا اجرا شد.

پس از آن، اتحادیه اروپا قوانینی مانند GDPR، قانون داده و قانون حاکمیت داده را تدوین کرد که همگی ابزارهایی برای کنترل و محافظت از اطلاعات در سراسر مرزها هستند.

حاکمیت دیجیتال و روشهای آن در جهان

این اصطلاح اولین بار در اوایل قرن بیست و یکم توسط دولت چین به طور علنی مطرح شد، اما در سال های بعد توسط دولتمردان دیگر برای توصیف تأثیرات قدرت اینترنت در دنیای امروز و نقض حقوق بشر استفاده شد. حاکمیت کشورها

اما آنچه امروزه به عنوان حق حاکمیت دیجیتال در فضای عمومی تعبیر می شود، عموماً در سه سطح دولت، فعالان اقتصادی و حقوق فردی استفاده می شود و به قدرت تصمیم گیری و اجرای داده ها از فضای دیجیتال، دستگاه ها و سخت افزارهای مرتبط اشاره دارد. فضا و قوانین این منطقه. باید بدانید که حاکمیت دیجیتال بسته به زاویه دید و تفسیر تکامل می یابد.

یکی از زاویه های این مفهوم به «توانایی اعمال قدرت و کنترل بر منابع و افراد در یک محیط مرزی خاص» اشاره دارد. بنابراین، حاکمیت دیجیتال از این منظر به معنای اعمال قدرت دولت برای اجرای قوانین و اجرای آن است. در حوزه دیجیتال خود، با محدود کردن نفوذ بازیکنان خارجی.

حاکمیت را می توان در چارچوب روابط بین دولت ها نیز تفسیر کرد. درجه استقلال از فشارها یا تأثیرات خارجی در این تفسیر اهمیتی دوچندان دارد. این دیدگاه که به نوعی زیربنای حقوق بین‌الملل است، حاکمیت دولت‌ها در محدوده‌های سرزمینی و نیز حقوق و مسئولیت‌های دولت در فضای دیجیتال را به رسمیت می‌شناسد.

آخرین زاویه نگرش به این مفهوم می تواند به معنای توانایی افراد و جوامع با فرهنگ های خاص باشد تا بتوانند اعمال خود را با سطح قابل قبولی از استقلال و تحقق خود در تصمیم گیری انجام دهند. این رویکرد به حاکمیت دیجیتال بر حقوق شهروندی تمرکز دارد و آزادی بیان در فضای مجازی و میزان کنترل افراد بر داده‌های خود را در نظر می‌گیرد. لازم به ذکر است که حاکمیت دیجیتال معمولاً با کلمات کلیدی حاکمیت فناورانه، حاکمیت اطلاعات، سایبر، اینترنت، داده استفاده می شود که با آنها همپوشانی دارند.

هدف حکمرانی دیجیتال مدیریت مؤثر داده‌ها است و بر نظارت بر داده‌هایی که تولید می‌شوند، کجا ذخیره می‌شوند و ارتباط آن با قوانین و دستورالعمل‌های ملی و جهانی تمرکز دارد.

حاکمیت دیجیتال دیجیتال از دو بخش تشکیل شده است: 1. حق حاکمیت داده ها 2. حاکمیت فناوری. حاكميت داده به درجه كنترل بر داده هاي توليد شده يا مورد استفاده اشاره دارد و حاكميت فناورانه به درجه كنترل بر فناوري هاي ديجيتالي مورد استفاده اشاره دارد.

دارایی های دیجیتال نیز باید مهم در نظر گرفته شوند. دارایی های دیجیتال شامل اقلام ارزشمندی است که متعلق به یک شرکت یا کشور است که به صورت دیجیتالی ذخیره می شوند، مانند تصاویر، فیلم ها، اسناد، وب سایت ها و غیره.

چرا حاکمیت دیجیتال مهم است؟

اقتصاد مدرن به شدت به داده ها و اطلاعات وابسته شده است. گزارش کمیسیون اروپا نشان می دهد که میزان داده های تولید شده از 33 زتابایت (33 میلیارد گیگابایت) در سال 2018 به 175 زتابایت (175 میلیارد گیگابایت) در سال 2025 افزایش می یابد. میزان این داده ها هر 18 ماه دو برابر می شود. این گزارش همچنین می افزاید که ارزش اقتصاد داده تا سال 2025 به 550 تریلیون دلار خواهد رسید که معادل 4 درصد از تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا خواهد بود.

حدود 80 درصد از داده های تولید شده توسط صنعت قابل استفاده نیستند. این رقم ممکن است عجیب به نظر برسد، اما یکی از دلایل آن توسعه امنیت دیجیتال در 10 سال گذشته است که از استفاده بی رویه از داده ها جلوگیری کرده است.

بنابراین، حفاظت از این دارایی های دیجیتال برای کشورها برای به دست آوردن منافع اقتصادی و سیاسی بسیار مهم می شود. حفظ حقوق فردی و حریم خصوصی شهروندان در فضای مجازی که در سال‌های اخیر شاهد افزایش تقاضا برای آن بوده‌ایم نیز از دیگر مواردی است که حکمرانی دیجیتال را برای کشورهای مختلف بسیار مهم می‌کند.

از آنجایی که بحث حاکمیت دیجیتال جدید است، در این یادداشت سعی شده است به مفهوم و سیر تاریخی توسعه آن اشاره شود و برای تکمیل بحث، در یادداشت زیر سعی شده است رویه های مختلف دنبال شده در این مورد توضیح داده و توضیح داده شود. در کشورهای جهان به عنوان نمونه در نظر گرفته می شود و در نهایت جا دارد به وضعیت کشورمان در حوزه حکمرانی دیجیتال بپردازیم.

ICTNN