آخرین گزارش جامع نظرسنجی دولت الکترونیک در سال 2024 با عنوان «شتاب بخشیدن به تحول دیجیتال برای توسعه پایدار» که توسط سازمان ملل منتشر شد، نشان داد که ایران از نظر شاخص منابع انسانی و پتانسیل لازم برای پیشرفت دیجیتال، از قابلیت‌های آموزشی و مهارتی خوبی برخوردار است.
به گزارش ICTNN، با توجه به انتشار گزارش کامل نظرسنجی دولت الکترونیک 2024 با عنوان «شتاب بخشیدن به تحول دیجیتال برای توسعه پایدار»، تحلیل ها و نتایج این گزارش برای کشورهای در حال توسعه مانند ایران اهمیت ویژه ای دارد.
گزارش نظرسنجی دولت الکترونیک تهیه شده توسط سازمان ملل متحد (UN) یکی از معتبرترین منابع در زمینه سنجش و ارزیابی وضعیت دولت الکترونیک در کشورهای مختلف جهان است. این گزارش هر دو سال یک بار منتشر می شود و هدف آن ارزیابی پیشرفت دولت ها در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارائه خدمات عمومی، افزایش شفافیت، مشارکت شهروندان و تقویت اثربخشی حکمرانی است.
یکی از محورهای اصلی گزارش شامل «شاخص توسعه دولت الکترونیکی (EGDI)» است که شامل سه مؤلفه اصلی است: «خدمات آنلاین (OSI): کیفیت و میزان خدمات الکترونیکی ارائه شده توسط دولت، «زیرساخت های مخابراتی ( TII): دسترسی شهروندان به زیرساخت‌های فناوری مانند اینترنت و تلفن همراه» و «سرمایه انسانی (HCI): سطح تحصیلات و سواد دیجیتال شهروندان».
از دیگر محورهای این گزارش جهانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شاخص مشارکت الکترونیکی (EPI):این شاخص میزان استفاده از فناوری برای تسهیل مشارکت شهروندان در فرآیندهای تصمیم گیری را اندازه گیری می کند.
بررسی روندهای جهانی: فناوری‌ها و نوآوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی، بلاک چین و داده‌های باز را که بر دولت الکترونیک تأثیر می‌گذارند، شناسایی کنید.
در این گزارش کشورها بر اساس شاخص های مختلف رتبه بندی شده و نقاط قوت و ضعف هر کشور شناسایی شده است.
تحلیل ایران در گزارش 2024
امیرعباس محمدی کوشکی، رئیس تیم ملی اختراع و نوآوری ایران و کارشناس کمیته نوآوری سازمان ملل متحد در گفت وگو با ICTNN. وی گفت: بر اساس این گزارش، رتبه کل EGDI در بین سایر کشورها رتبه 101 را دارد. وضعیت ایران در این رنکینگ جهانی به شرح زیر است:
ارقام و شاخص های اصلی ایران
| شاخص | رتبه |
| شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI) | 99 |
| فهرست خدمات آنلاین (LOSI) | 99 |
| خدمات آنلاین (OSI) | 0.3773 |
| فهرست LOSI (خدمات محلی) | 0.3438 |
| شاخص TII (زیرساخت های مخابراتی) | 0.8987 |
| شاخص HCI (سرمایه انسانی) | 0.6932 |
| شاخص EPI (محیط الکترونیکی) | 0.1781 |
وی ادامه داد: ایران با وجود اینکه در گروه کشورهای با سرمایه گذاری مستقیم خارجی بالا قرار دارد، همچنان در برخی شاخص ها با چالش هایی مواجه است که می توان به نقاط قوت و ضعف آن اشاره کرد.
1. نقاط قوت:
زیرساخت های مخابراتی (TII): ایران با امتیاز 8987/0 نشان داد که زیرساخت ارتباطی قوی دارد. این امتیاز بالا نشان دهنده دسترسی گسترده مردم به خدمات مخابراتی و اینترنتی است.
سرمایه انسانی (HCI): ایران با امتیاز 0.6932 در این شاخص دارای قابلیت های آموزشی و حرفه ای خوبی است که پتانسیل مورد نیاز برای پیشرفت دیجیتال را فراهم می کند.
2. نقاط ضعف: خدمات آنلاین (OSI): امتیاز پایین 0.3773 نشان دهنده عدم ارائه موثر خدمات آنلاین است.
شاخص محیط الکترونیکی (EPI): امتیاز بسیار پایین 0.1781 نشان می دهد که چالش های قابل توجهی در نوآوری، امنیت سایبری و سیاست های دیجیتال وجود دارد.
3. تضاد بین شاخص ها:
تفاوت قابل توجه بین شاخص خدمات آنلاین (OSI) و زیرساخت مخابراتی (TII) به این معنی است که زیرساخت قوی موجود به درستی برای ارائه خدمات آنلاین بهینه استفاده نمی شود.
تحلیل مقایسه ای با کشورهای دیگر
کارشناس کمیته نوآوری سازمان ملل متحد با بیان اینکه ایران در گروه کشورهای دارای شاخص OSI متوسط (بین 0.25 تا 0.50) جزو کشورهای دارای IDEG بالا است، گفت: کشورهایی مانند ایران که زیرساخت های قوی و انسانی دارند. سرمایه، و با سرمایه گذاری هدفمند در بخش خدمات آنلاین، آنها می توانند جهشی بزرگ در رتبه بندی جهانی خود داشته باشند.
پیشنهاداتی برای تسریع اقتصاد دیجیتال
کوشکی پیشنهاداتی برای تسریع تحول دیجیتال ارائه کرد، از جمله:
1. سرمایه گذاری در خدمات آنلاین:
با توجه به پایین بودن شاخص خدمات الکترونیکی، ایجاد بسترهای دیجیتال کارآمد و یکپارچه که دسترسی شهروندان به خدمات دولتی را تسهیل می کند، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
2. تقویت محیط نوآوری:
امتیاز پایین EPI مستلزم اقداماتی مانند بهبود قوانین مرتبط با نوآوری، گسترش حمایت از استارت آپ ها و تقویت امنیت سایبری است. این اقدامات می تواند نوآوری دیجیتال را در کشور بهبود بخشد.
3. آموزش دیجیتال و یادگیری تکنولوژیک:
ایران با داشتن امتیاز خوب در شاخص سرمایه انسانی (HCI)، می‌تواند با گسترش برنامه‌های آموزش دیجیتال، به ویژه در مناطق محروم، قابلیت‌های نیروی انسانی را بیشتر بهبود بخشد.
4. توسعه همکاری های بین المللی: همکاری های بین المللی در زمینه نوآوری و فناوری دیجیتال می تواند دسترسی ایران به تجربیات و منابع جهانی را تسهیل کند.
وی خاطرنشان کرد: گزارش پیمایش دولت الکترونیک در سال 2024 به خوبی نشان می دهد که ایران علیرغم چالش ها ظرفیت بالایی برای پیشرفت در حوزه دولت الکترونیک دارد. عملکرد قوی زیرساخت های مخابراتی و شاخص های سرمایه انسانی نشان دهنده بسترهای موجود برای توسعه است. اما برای بهبود خدمات آنلاین و محیط الکترونیکی به سرمایه گذاری بیشتری نیاز است.
کوشکی با تاکید بر اینکه تحول دیجیتال نه تنها یک هدف ملی است، بلکه شرط توسعه پایدار و حضور موثر ایران در جامعه جهانی است، خاطرنشان کرد: با تحقیقات انجام شده توسط کارگروه هوش مصنوعی تیم اختراعات ایران، می‌توان پیشنهادات تخصصی برای توسعه دولت الکترونیک و بهبود آن با استفاده از فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی ارائه کرد:
1. اتوماسیون خدمات دولتی با هوش مصنوعی:
استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی برای خودکارسازی فرآیندهای دولتی، مانند پردازش اسناد و برنامه‌ها، می‌تواند سرعت و دقت خدمات آنلاین را افزایش دهد. به خصوص در بخش هایی مانند مالیات، خدمات بهداشتی یا اسناد هویتی، هوش مصنوعی می تواند با تجزیه و تحلیل داده ها و پاسخگویی خودکار به درخواست ها، کارایی را افزایش دهد.
2. از چت بات ها و دستیاران هوش مصنوعی در خدمات عمومی استفاده کنید:
ایجاد پلتفرم‌های چت ربات مبتنی بر هوش مصنوعی برای پاسخ به سؤالات و درخواست‌های عمومی می‌تواند خدمات آنلاین را بهبود بخشد و دسترسی شهروندان به اطلاعات دولتی را آسان‌تر کند. این چت‌بات‌ها می‌توانند 24 ساعت شبانه‌روز پاسخ دهند و مشکلات ابزار را سریع‌تر حل کنند.
3. تجزیه و تحلیل داده های بزرگ برای تصمیم گیری بهینه:
هوش مصنوعی می تواند نقش مهمی در تجزیه و تحلیل کلان داده ها برای شبیه سازی و پیش بینی روندها و مسائل در بخش های مختلف دولت الکترونیک ایفا کند. این تحلیل ها می تواند به سیاست گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و برنامه های دیجیتال را به روشی هدفمندتر اجرا کنند.
4. تقویت سیستم های امنیت سایبری با هوش مصنوعی:
برای تقویت محیط الکترونیکی و بهبود امنیت داده ها، می توان از هوش مصنوعی برای شناسایی و پیشگیری از تهدیدات سایبری استفاده کرد. استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای شناسایی رفتارهای غیرعادی و حملات سایبری می‌تواند از خطرات امنیتی جلوگیری کرده و اعتماد عمومی را در خدمات دیجیتال ایجاد کند.
5. از فناوری های مبتنی بر بلاک چین برای امنیت و شفافیت استفاده کنید:
بلاک چین یکی از فناوری هایی است که می تواند به ارتقای دولت الکترونیک کمک کند، زیرا این فناوری امکان ایجاد تراکنش های امن، شفاف و تغییرناپذیر را فراهم می کند. این می تواند در زمینه هایی مانند رای گیری آنلاین، اسناد دیجیتال و تدارکات عمومی مفید باشد.
6. آموزش و آموزش نیروی کار برای تسلط بر فناوری های جدید:
با توجه به امتیاز بالای ایران در شاخص سرمایه انسانی (HCI)، می توان از هوش مصنوعی برای ارائه آموزش های دیجیتالی و شخصی به کارکنان و شهروندان دولت استفاده کرد. سیستم های هوش مصنوعی می توانند برنامه های آموزشی و دوره های دیجیتالی را برای افزایش مهارت افراد در زمینه های مختلف بهینه کنند.
7. توسعه اکوسیستم های نوآوری و استارت آپ ها با استفاده از هوش مصنوعی:
هوش مصنوعی می تواند به تسهیل تجارت برای استارتاپ ها کمک کند، به ویژه در بخش های دولتی که نیاز به نوآوری دارند. از طریق برنامه‌های حمایتی و همکاری با استارت‌آپ‌ها، می‌توان راه‌حل‌های دیجیتالی نوآورانه برای مشکلات دولت الکترونیک ایجاد کرد.
وی ادامه داد: با توجه به توانمندی های موجود در ایران، استفاده از این فناوری ها می تواند به حل مشکلات و ارتقای شاخص های دولت الکترونیک کمک کرده و زمینه ساز توسعه پایدار در این حوزه شود.
ICTNN
تیم تحرریه شبکه خبری فناوری اطلاعات و ارتباطات
